Dzisiejszy wpis poświęcony jest prawnym aspektom korzystania z wizerunku.

Zagadnienie to cały czas budzi duże zainteresowanie. Podczas szkoleń z RODO, które miałem okazję prowadzić, często pojawiały się pytania z tego właśnie zakresu.

Wizerunek w prawie polskim

W polskim prawie wizerunek osoby fizycznej jest regulowany w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych (UPAiPP). Przepisy tej ustawy określają, w szczególności, jakie warunki należy spełnić, aby móc wykorzystywać czyjś wizerunek zgodnie z prawem.

Co do zasady, konieczne jest uzyskanie w tym celu zgody uprawnionego.

Wizerunek jest także dobrem osobistym, które podlega ochronie stosownie do przepisów Kodeksu cywilnego. Jego bezprawne wykorzystanie może być podstawą do dochodzenia zadośćuczynienia. W niektórych wypadkach uprawnionemu może również przysługiwać roszczenie o odszkodowanie, ponieważ w wyniku naruszenia prawa do wizerunku (np. korzystanie z niego w zakresie wykraczającym poza uzgodnione przez strony cele i wynagrodzenie) uszczerbku mogą doznać także jego interesy majątkowe.

Wizerunek vs. RODO

Jednocześnie, wizerunek osoby fizycznej zalicza się do danych osobowych. Za pomocą wizerunku dochodzi bowiem do identyfikacji osoby fizycznej.

Nie bez powodu na każdym dokumencie tożsamości, niezależnie czy jest to dowód osobisty, paszport czy legitymacja studencka, znajdziemy zdjęcie jego posiadacza. Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że nawet wizerunek utrwalony na fotografii danej osoby sprzed wielu lat może stanowić jej dane osobowe. To wszystko zaś oznacza, że do przetwarzania wizerunku osoby fizycznej, np. w formie utrwalania, zwielokrotniania czy udostępniania (także w Internecie), stosuje się przepisy RODO.

Na tym tle pojawia się wiele pytań, ponieważ w dobie mediów elektronicznych do przetwarzania wizerunku osób fizycznych dochodzi bardzo często i w rozmaitych sytuacjach.

Korzystanie z wizerunku osób fizycznych przez firmę

Dla firmy, która wykorzystuje w swej działalności wizerunek osób fizycznych, np. na swoich stronach internetowych, fanpage’ach w mediach społecznościowych czy newsletterach, jest ważne, aby działania te były prowadzone zgodnie z prawem i z poszanowaniem praw osób, których dane dotyczą.

W celu rozpoczęcia przetwarzania danych osobowych pozyskanych bezpośrednio od podmiotu danych, wymagane jest, w szczególności, legitymowanie się przez administratora odpowiednią podstawą prawną, zrealizowanie obowiązku informacyjnego, a także właściwe zabezpieczenie danych osobowych. Nie dotyczy to tylko firm, ale także stowarzyszeń i fundacji.

Jeżeli wizerunek osoby utrwalony podczas wydarzenia, np. konferencji, ma zostać opublikowany w Internecie, powinna ona zostać o tym co najmniej poinformowana. Jest to istotne, ponieważ często to, co raz znalazło się w sieci, trudno później usunąć. W dobie cyfrowej prawo do bycia zapomnianym (inaczej usunięcia danych), nie jest łatwe do wyegzekwowania. Czasami osoba, której dane dotyczą, będzie musiała sama podjąć stosowane działania w celu usunięcia jej danych z wyników wyszukiwania w przeglądarce internetowej.

Takie zresztą były początki prawa do bycia zapomnianym, o czym pisałem wcześniej na blogu.

O ile w UPAiPP wymagane jest uzyskanie zgody uprawnionego do korzystania z jego wizerunku, tak RODO nie przesądza, że w każdym przypadku do wykorzystania wizerunku zgoda będzie konieczna. Możliwe jest powołanie się na inną podstawę prawną, ale w takim przypadku administrator powinien być w stanie właściwie swój wybór uzasadnić.

Wizerunek w materiałach prasowych

Warto dodać, w niektórych obszarach występują wyłączenia spod stosowania niektórych przepisów RODO, które są podyktowane interesem społecznym.

Na mocy ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych, wprowadzone zostało do naszego prawa wyłączenie stosowania m.in. przepisów 6 i 9 RODO (podstawy prawne) i art. 13-14 RODO (obowiązek informacyjny) w działalności polegającej na redagowaniu, przygotowywaniu, tworzeniu lub publikowaniu materiałów prasowych w rozumieniu ustawy Prawo prasowe (PP).

Materiałem prasowym w rozumieniu PP jest każdy opublikowany lub przekazany do opublikowania w prasie tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym, niezależnie od środków przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa.

Z powyższej definicja wynika, że materiałem prasowym jest nie tylko tekst, ale także obraz. Ten ostatni może zaś obejmować wizerunek osoby fizycznej.

Współczesne zagrożenia dla ochrony wizerunku

Na zakończenie warto zwrócić uwagę także na nowe zagrożenia dla ochrony wizerunku osób fizycznych, jakie są związane z rozwojem nowych technologii. Coraz głośniej w ostatnim czasie jest o tzw. deepfake’ach. Technika ta polega na przetworzeniu wizerunku osoby fizycznej z użyciem sztucznej inteligencji w taki sposób, że na pierwszy rzut oka trudno stwierdzić, że mamy do czynienia ze zmanipulowanym materiałem.

Jak wskazują dotychczasowe przypadki stosowania deepfake, narażone są na nie w pierwszej kolejności osoby powszechnie znane, popularni celebryci, ponieważ ich zdjęć i materiałów video z ich udziałem dostępnych jest w sieci najwięcej.

Warto zdawać sobie sprawę z takich zagrożeń, bo nie należą już one do science fiction. Decyzje o tym, jakie nasze zdjęcia decydujemy się zamieszczać w sieci, w tym w mediach społecznościowych, powinniśmy podejmować świadomie. Nie mamy bowiem żadnej pewności, czy w przyszłości nie zostaną one wykorzystane bez naszej zgody i wbrew naszej woli.